Review Anthony Fokker- een vervlogen leven

Fokker, hoe ik hem kende

Eigenlijk had ik me nooit zo verdiept in Fokker. Mijn eerste eigen vlucht was met een Fokker 27 -de ‘Jan Dellaert’- van Beek naar Schiphol toen ik 14 was. Verder ken ik moderne Fokker- vliegtuigen uiteraard van nog wat vluchten in mijn latere leven en heb ik ooit nog F-16’s zien opstijgen vanaf Schiphol toen Fokker ze assembleerde voor de Nederlandse Luchtmacht. Ik heb mij nooit afgevraagd hoe dat nu exact zat met de persoon achter het vliegtuigmerk. De Duitse connectie was me al helemaal onduidelijk.
Nu, bijna 30 jaar later na mijn eerste Fokkervlucht baal ik er een beetje van dat ik mij nooit eerder verdiept heb in Anthony Fokker. Waar ik Anthony vooral associeerde met de Fokkervliegtuigen van de laatste 40 jaar, blijkt dat Fokker zélf vooral geassocieerd moet worden met vliegtuigen uit de Eerste Wereldoorlog en de 20 jaren daarna. Nog even los van de vliegtuigen; wat heeft deze man geleefd zeg!

Fokker bracht de eerste jaren van zijn leven door op Java. Hij werd er in 1890 geboren als zoon van Herman Fokker, een koffieplanter. Toen de oogsten enkele jaren achter elkaar wat tegenvielen, vertrok het gezin in 1894 terug naar Nederland, naar Haarlem om precies te zijn. Toen Fokker er heel wat jaren later op de Hogere Burger School een potje van maakte en stopte met die school na de kerst van 1908, kwam hij onder druk van zijn vader niet veel later terecht in Mainz voor een opleiding in de autotechniek. Fokker zag echter dat er ook een opleiding vliegtuigtechniek zou starten en de keuze was snel gemaakt. Zo bouwde hij enkele maanden later met studiegenoten zijn eigen vliegtuig. Daar moest natuurlijk op gevlogen worden en niet veel later -in juni 1911- ontving hij een vliegbrevet in Duitsland na het vertonen van vliegkunsten met zijn Spin. Eind augustus van dat jaar vertoonde hij zijn kunsten boven Haarlem en zijn naam was gevestigd.

Fokker besloot niet lang daarna naar Johannisthal bij Berlijn te gaan om daar het bedrijfje Fokker Aeroplanbau op te zetten met als doel vlieglessen te geven en vliegtuigen te bouwen. Het vliegveld bij dit dorpje vormde het hart van de Duitse vliegerij op dat moment. Succesvol opstarten bleek geen sinecure en na verschillende ongelukken, hevige concurrentie en chronisch geldgebrek kwam hij in 1913 in Schwerin terecht. Het was in deze plaats waar Fokker voor de Duitsers uiteindelijk de beroemde en gevreesde Fokker Dr.I Dreidecker en de Fokker D.VII- jagers bouwde uit hout met lijmverbindingen en linnen met het boordkanon dat door de propeller heen schoot. Hij werd grote vrienden met bekende Duitse azen zoals Goering en Von Richthofen (de ‘Rode Baron’) en zat zelfs even onder hevig geschut in de loopgraven in Noord Frankrijk. Fantastisch overigens is de foto waarop te zien is hoe Fokker Goering kopje onder duwt bij een zwempartijtje!

Na de 1e wereldoorlog startte Fokker met het produceren van passagiersvliegtuigen vanuit Nederland en besloot hij de overstap te maken naar de Verenigde Staten waar hij veel activiteiten ontplooide. Hij leverde uiteindelijk niet zozeer alleen aan Nederland en binnen de VS, maar ook aan o.a. Duitsland en Rusland. Veel deals ‘in de maak’ liepen overigens op niets uit. In 1927 deed de ‘America’ van Fokker mee aan de challenge om als eerste een transatlantische vlucht te maken naar Parijs. De door Fokker ingehuurde piloot Byrd kon Parijs niet vinden en maakte uiteindelijk een noodlanding voor de Normandische kust. Wat moet dit een ontzettend avontuurlijke en bijzondere tijd geweest zijn! Charles Lindberg won!

Aanvankelijk leek Fokker succes te hebben en een beetje overmoedig sloeg hij de handen ineen met General Motors in 1929. Het was de tijd van de booming luchtvaartbusiness, maar ook die van de economische crisis. Door een combinatie van naïviteit van Fokker als participant in een groot concern, desinteresse in financiën in combinatie met enkele ongelukken die zich voor deden met Fokker-vliegtuigen ging zijn reputatie in de VS volledig onderuit en had hij uiteindelijk alleen zijn fabriek in Nederland nog.

Uitgebreid komt aan bod hoe Fokker door de jaren heen op ingewikkelde wijze en met veel conflicten handelde met Plesman van de KLM en hoe de capaciteiten van hem als vliegtuigconstructeur snel achterop raakten bij de competenties van constructeurs van concurrenten. Zijn concept van houten vliegtuigen werd ingehaald door metalen vliegtuigen die slimmer en beter geconstrueerd waren en Fokker veranderde van bouwer en (test-)vlieger naar die van een handelaar in vliegtuigen.

Marc Dierikx beschrijft de persoon Fokker erg goed. Fokker was iemand die zijn hele leven graag buiten de lijntjes kleurde. Hij was een workaholic, verslingerd aan vliegtuigen, excentriek, humorvol, een gentleman, maar ook moeilijk om mee samen te werken. Ik heb het woordje ‘ruzie’ in het boek maar even niet geteld. Hij had een enorm netwerk aan connecties tot aan presidenten en filmsterren toe en hield van filmen maar nog meer van varen. In de liefde had hij weinig geluk in de zin dat zijn eerste vrouw al snel van hem scheidde en de tweede zelfmoord pleegde in New York. Fokker had het gewoonweg te druk met zijn dingen om voldoende aandacht voor hen te hebben. Toch werd hij de laatste jaren van zijn leven gelukkig met Jojo.

De schrijver heeft met dit werk een mooi en interessant boek afgeleverd dat prettig leest als een spannend jongensboek. Het boek bevat 24 hoofdstukken die het leven van Fokker in chronologische volgorde beschrijven in combinatie met zo’n 100 mooie zwart wit foto’s die het verhaal compleet maken. Het boek is erg goed gedocumenteerd, buitengewoon informatief en qua taal verdient het een 10. Het Nederlandse taalgebied is met dit mooie boek van Uitgeverij Boom een waardevol boek rijker geworden!