Nooit gedacht dat ik 50 reviews over vliegtuigboeken zou schrijven, maar hier is ie dan toch echt; de 50e review! En dan te bedenken dat ik vroeger een hekel aan boeken had en zelfs niet de wolkjes in stripverhalen las. Met dank aan alle schrijvers die gewoon mooie boeken maken!
Ik heb even zitten denken over welk boek die 50e review zou moeten gaan, 
maar uiteindelijk is het dit boek geworden; ‘The spectacle of flight’ van Professor Robert Wohl. Als je het boek ziet, en vooral ook in je handen hebt, dan is dit toch wel een erg logische keuze. Het boek gaat namelijk over een periode waarin de luchtvaart enorme sprongen vooruit maakte en de bijbehorende romantiek en aanverwante heldendommen hoogtij vierden. Daarnaast was het een tijd waarin in mijn ogen de meest indrukwekkende en mooiste vliegtuigen gebouwd werden die u
iteindelijk de basis vormden voor de luchtvaart zoals we die nu kennen.
Als ik geboren zou zijn rond 1900 was ik een beroemd vliegtuigpionier, vliegtuigontwerper of vliegtuigfilmster geworden. Dan stond ik tenminste nu vermeld in dit schitterende boek van Robert Wohl. Dit boek volgde op zijn eerdere boek ‘The passion for wings’ waar ik binnenkort over schrijf. Ook een beauty verklap ik alvast!
Waar gaat het boek eigenlijk over? Het gaat over de esthetiek van vliegen en de luchtvaart en de inspiratie die dit oplevert voor de cultuur. Dat klinkt wat zweverig, maar het is de schrijver –als wetenschapper en luchtvaartenthousiast- perfect gelukt de relatie tussen de luchtvaart en de inspiratie die dit opleverde weer te geven in woord en beeld. Na een inleiding geeft hij in 6 hoofdstukken de belangrijkste ontwikkelingen weer tussen 1920 en 1950. In tegenstelling tot veel wetenschappelijke boeken is dit boek erg toegankelijk qua leesbaarheid en dat wordt nog eens bevorderd door al die vreselijk mooie foto’s die er in staan.
De ontwikkelingen in
het boek starten met Charles Lindberg die de Oceaan over steekt vanuit de Verenigde Staten naar Parijs op 21 mei 1927 in een tijd dat de betrekkingen tussen de V.S. en Frankrijk enigszins bekoeld waren na de Eerste Wereldoorlog en niet onbelangrijk zo’n 2 weken nadat de Fransmannen Nungesser en Coli verongelukt waren bij eenzelfde poging de oceaan over te vliegen, maar dan van oost naar west. Robert Wohl beschrijft mooi hoe Lindberg ondanks alles eerst door de Fransen omarmd werd als held en daarna door zowat de hele wereld. Hij vermeldt hierbij allerlei boeiende details zodat de con
text van Lindberg en zijn vliegtuig nog interessanter wordt dan die op zichzelf al is. Ooit geweten dat Lindberg na zijn arriveren in Parijs op weg naar de Amerikaanse ambassade nog even stopte bij het graf van de onbekende soldaat onder de Arc de Triomf? Voor dit soort details doe ik het en daar barst het van in dit boek. Geen oppervlakkig boek dus.
Van Lindberg stapt de schrijver over naar het fascistische Italië van die tijd. Hij 
schrijft over Mussolini, de sfeer in die tijd en de passie voor luchtvaart van de Italianen. Erg mooi zijn de details die hij optekent over Balbo die als leider van een squadron van 14 vliegboten vanuit Italië naar Rio de Janeiro vliegt en weer terug. Balbo werd held van de helden in die tijden in Italië. Schitterende foto’s en bijna nog mooiere kunst en architectuur die er om heen ontworpen werd in die tijd. Uitgebreid gaat Robert Wohl in op wát de luchtvaart allemaal deed met de Italianen in die tijd. Gelukkig is het met de luchtvaart anders gegaan dan Mussolini wilde in 1923. Hij stelde dat luchtvaart gewoonweg niet voor iedereen bestemd was. Het zou voorbehouden moeten worden aan de hogere lagen van de samenleving en tegelijkertijd stond hij voor dat wel iedereen zou moeten willen vliegen! Gelukkig liep het anders!
Erg origineel -en wetenschappelijk denk ik zeer correct- beschrijft Robert Wohl daarna de invloed van al dat vliegend moois op de filmindustrie van die tijd. Die invloed was namelijk ongekend in die tijden. Tegenwoordig is vliegen zo gewoon dat er zelden nog mooie films voor het grote publiek zijn die luchtvaart als aangrijpingspunt nemen. Natuurlijk worden ook mensen als de pionier en schrijver Saint-Exupéry, Mermoz en hun liefdes niet vergeten vergezeld van schitterende foto’s. Saint-Exupéry adoreerde Mermoz die zo ongeveer even beroemd was geworden als Lindberg om zijn avonturen als postvlieger op Atlantische routes, nachtvliegen en hachelijke tochten over de Andes waarbij hij het er na een crash levend vanaf bracht.
Daarna ‘analyseert’ Wohl een hele andere keerzijde van de tot op dat moment betoverende luchtvaart; Hoofdstuk 5 gaat over de mortaliteit van de luchtvaart die zichzelf als het ware opbouwde door alle technologische ontwikkelingen. De beschikbare techniek in de dertiger jaren in combinatie met de schurende machtsblokken in de w
ereld zorgde er voor dat vliegtuigen ook ingezet werden voor andere doeleinden dan wereldrecords behalen en het creëren van helden. Plots werd duidelijk hoe dodelijk de vliegtuigen konden zijn in combinatie met bommen in de grote symmetrische 2e Wereld Oorlog. Had de 1e Wereld Oorlog nog ‘helden’ voortgebracht die in dubbeldekkers rond hadden gevlogen, de 2e Wereld Oorlog leverde zoals we weten wat minder romantische plaatjes op. Wohl beschijft deze episode op geheel eigen wijze met aandacht voor de foute en goede helden uit die tijd en de enorme schadebeelden van de verschillende bombardementen die nieuw waren in de wereldgeschiedenis en de wereld schokten. De luchtvaart was haar onschuld definitief verloren.
Het laatste hoofdstuk laat weer een iets ander licht schijnen op de luchtvaart. 
De luchtvaart zou ook voor een andere wereld en telkens nieuwe toekomstbeelden zorgen. Onder andere werd meer en meer duidelijk dat luchtvaart ook vooral een functionele kant had om verschillende doelen te bereiken, maar ook stedenbouw, de architectuur van luchthavens en haar terminals zou beïnvloed worden. Het werd langzaam duidelijk dat met luchtvaart de wereld veroverd kon worden. Ook nu brengt Wohl deze ontwikkelingen erg goed onder woorden met aandacht voor de helden uit die tijd en hun visie op de rol van de mens en het veranderende wereldbeeld. Hij heeft onder andere aandacht voor de visie van de Duitse oorlogsheld Ernst Jünger´s die van mening was dat vliegmachines de mens in staat bracht hogere en diepere doelen te laten bereiken. Dat hebben we geweten! Ik ervoer het einde van het boek als een enigszins beschouwend deel waarbij met name de functionaliteit van de luchtvaart vanuit verschillende perspectieven verkend wordt.
Wohl heeft ook aandacht voor vrouwelijke helden. Het werd langzaam aan duidelijk dat ook vrouwen natuurlijk goed in staat waren te vliegen en prestaties te leveren! De
nk aan Katharina Hepburn, Jean Batten, ..maar vreemd genoeg wordt Hanna Reitsch overgeslagen. Ik neem het Wohl niet kwalijk.
Het boek is gemaakt met erg mooi papier waardoor het ook wat zwaarder is en lekker degelijk aan voelt. Je kunt het boek goed lezen maar ook met alleen foto’s kijken ben je uren van de straat. Het is Robert Wohl gelukt de luchtvaart vanuit wetenschappelijke perspectief op erg passievolle en toegankelijke wijze onder een origineel voetlicht te brengen.
Op naar de 100!
Geef een antwoord